Meta, meta, wie gaat er mee naar de suikerberg?
We gaan lekker meta doen. Doe je mee?
Huh? Meta. Wat is dat?
Ik kom straks bij dat overbekende sociale medium uit dat eerst iets anders heette. Je weet wel, van ene Suikerberg die ons met zijn Metaverse een Sugar Mountain belooft.
‘Meta’ is een buzzword tegenwoordig, maar het heeft meer betekenissen.
We gaan meta
Eerst even meta als in ‘Zo, we gaan nu wel erg meta, zeg!’
Ik geef een paar voorbeelden:
Bijvoorbeeld als copywriter je website beginnen met: ‘Weet je waarom ik dit schrijf? Om jou te overtuigen dat je een schrijver nodig hebt.’ Je schrijft over schrijven. Het is zo to the point dat het banaal is en dus goed communiceert. Het verrast: ‘Haha, precies. Dát ja! Point taken.’ je gaat gelijk meta in je concept.
Voorbeeld 2. Er is tijdens een warme zomerdag een groepsdiscussie over marketing in een klas bij Inholland. Een paar studenten afgeleid door de hitte zijn onderling aan het fluisteren. De docent vraagt rustig: ‘Wie wil er een ijsje?’
Onmiddellijk kijken de afgeleide studenten op. De docent glimlacht tevreden en een student merkt op: “Zo, we gaan wel gelijk erg meta zeg!” “Klopt”, zegt de docent, “ik praat niet alleen over marketing, maar pas het ook toe”. En dan zegt een andere student: “Wat maakt een meta-discussie nu tot een meta-discussie?” Ineens zit de hele klas op het niveau van een meta-discussie over meta-discussies en zijn ze de ijsjes vergeten.
Terwijl iedereen z’n hoofd schudt van verbazing, zegt de docent die dit moment heeft afgewacht: “Wij zijn het soort wezens dat altijd dieper gaat en daarom komen we bij de meta-discussies uit. Wat zorgt ervoor dat wij mensen niet alleen gevoelig zijn voor marketing, maar nog meer voor zingevingsvragen?”
Zo, de klas is aanbeland bij een discussie antropologie en iemand stelt de vraag wat de zin van het leven is. Dag ijsjes. Zo snel gaat dat met meta-vragen. Zo dicht liggen marketing en filosofie bij elkaar.
Overigens bestaat de zin van het leven niet en daarom kunnen we maar beter niet al te meta gaan. Voor je het weet zitten we vrolijk de afgrond van ons bestaan in te staren.
Metafysica
Maar er is nog meer meta zoals in het woord metafysica. Komt natuurlijk uit het Grieks. En dus de Griekse filosofie. Want wie denkt bij meta nu aan gyros? Zullen we even?
Grappig genoeg is het prefix ‘meta’ Grieks voor ‘na’. Iets wat er na komt; een nabeschouwing. Aristoteles bijvoorbeeld gebruikte ‘meta’ om zijn filosofie aan te duiden. Datgene wat na de fysica komt. Een achteraf dingetje. Eerst wat belangrijk is (de fysica). Dan wat minder belangrijk is (de metafysica).
Want zo belangrijk kan filosofie niet zijn. Toch?
Nou, we hebben het geweten. De meeste werken van Aristoteles zijn verloren gegaan, behalve dat achteraf gevalletje. Zijn Metafysica heeft een gi-gan-ti-sche invloed gehad op de Westerse samenleving. Samen met het christelijk geloof. Ook dat. En Plato.
Ik zei het net al. Tegenwoordig horen we meta vaak opduiken als iemand even doorvraagt. Of een stap verder zet. Iemand schrijft een blog over blogs schrijven. Oe… dat vinden we dan meta. Dat hebben we van Aristoteles.
In mijn tijd, voordat dit soort hippe woorden de rondgang deden, hadden we het dan over de grondvragen. Je hebt de gewone wereld en de manier waarop wij naar die wereld kijken. En daar sta je niet bij stil. Maar waarom doen wij de dingen zoals we ze doen? Zodra je dat vraagt, ben je bezig met grondvragen.
Plastic in de super
Pas op met te diep vragen, want voor je weet blijft er niets over. Grondvragen kunnen namelijk niet beantwoord worden. Bewijsje? Lees dit fictieve gesprek eens tussen Andy Palmen, de nieuwe directeur van Greenpeace Nederland, en Frits van Eerd, de nu non-actieve topman van Jumbo. (Ik zeg fictief, hè!) Ik laat Andy beginnen:
“Ik vind het niet goed dat je appels in plastic verpakking verkoopt”.
“Hoezo niet? Het zijn biologische appels”.
“Ja, maar het plastic is niet biologisch en blijft als afval meer dan 200 jaar drijven als onderdeel van The Great Garbage Patch”.
“Ja, maar het is niet mijn taak om het milieu te ontzien. Ik moet winst maken. Als ik dat doe, doe ik het goed”.
“Sinds wanneer heeft winst iets te maken met goed of fout?”
“Sinds ik mijn MBA heb afgerond en ze me daar hebben verteld hoe ik alle aspecten van het menselijk bestaan en alle sectoren van de maatschappij moet onderwerpen aan marktwerking”.
“Sorry, ik heb geen MBA gedaan. Wat bedoel je?”
“Simpel: winst is goed; verlies is fout. Ik ben een neoliberaal. Lol.”
“Ja, zeg, wacht eens even. Nu verander jij gewoon de spelregels. Goed en fout hebben te maken met ethiek; niet met de economie”.
“Precies. Economie heeft niets te maken met ethiek. Het draait gewoon. Of winst. Of verlies”.
“Dat bedoel ik niet. Ik bedoel dat ethiek niet zomaar veranderd kan worden. Wat goed is, is goed en wat fout is, is fout”.
“Ik ontken niet dat er goed en fout is. Ik geef er alleen een andere invulling aan”.
“Ja, maar dat kan niet zomaar. Bepaalde dingen zijn intrinsiek goed en andere intrinsiek fout”.
“Dat zeg jij. Maar hoe weet jij dat?”
“Ja, het is gewoon zo”.
“Nou, ik vind van niet. En als jij niet kunt bewijzen dat er universele standaarden zijn voor goed en fout, ga ik gewoon lekker door met plastic om die appels heen te doen”.
“Ja, maar daar gaat de wereld kapot van”.
“Serieus? Dat leerden ze me niet op de MBA”.
“Ja, plastic breekt niet af. Microplastics hopen zich op in de hersenen van mensen en dieren. Alles gaat kapot”.
“O, dat wist ik niet. Goed dat je me dat vertelt”.
“Ga je nu met plastic stoppen?”
“Ik zal de researchafdeling vragen een onderzoek in te stellen”.
Het goede doen
In het gesprek tussen Andy en Frits wordt duidelijk dat er geen vaste grond is voor een absolute ethiek. De milieubeschermer kan niet bewijzen dat de werkwijze van de supermarktdirecteur moreel verwerpelijk is in absolute zin.
Heeft de supermarktdirecteur gelijk? Nee, natuurlijk niet. Maar dat waar wij met z’n allen heilig in geloven — de planeet redden — kan niet bewezen worden als het absoluut goede, ook al is het absoluut noodzakelijk.
Kunnen we dan geen moreel oordeel vellen over het plastic rondom de biologische appels. Jawel, hoor. Gewoon doen. Maar het kan niet bewezen worden ook al weten we dat de planeet redden goed is en ten koste van alles winst maken moreel verwerpelijk is.
Wat we weten kan gewoon niet altijd bewezen worden (net als de grondvragen niet beantwoord kunnen worden). En het laat maar eens te meer zien dat een gebrek aan evenwichtig onderwijs en een onderwijs dat ideologisch gekleurd is zeer schadelijke consequenties kan hebben.
Wat is meta hier?
De grondvragen naar ethiek kunnen we niet beantwoorden.
Maar meta is ook dat ondanks dat we dat fundament niet kunnen leggen, het gelijk toch aan de kant van de milieubeschermer ligt. “Alles gaat kapot” is een voldoende basis om de supermarktdirecteur een halt toe te roepen. Een soort ethisch pragmatisme.
Meta is ook dat er altijd verborgen ideologische drijfveren zijn die een rem zetten op gezond ethisch gedrag. De supermarktdirecteur gaat studeren. Wedden dat-ie dat over 20 jaar nog doet?
De metasuikerberg
Grappig om dan bij weer Zuckerberg uit te komen. Meta gaat bij Aristoteles over wat ná de bespreking van de fysieke wereld komt. Zuckerberg neemt dat allemaal heel erg letterlijk. Zijn meta komt ook ná de gewone wereld van de saaie wereld waar we in leven. Het fysieke heeft ineens afgedaan ten gunste van virtual en augmented reality. Na de fysieke wereld komt de virtuele en die gaat veel belangrijk zijn.
Waar Aristoteles over zijn filosofie heel nederig dacht als een achterafdingetje, een appendix, gelooft die baas van Meta werkelijk dat hij met zijn Metaverse een nieuwe heilstaat aan het stichten is of zo. Iedereen natuurlijk happy en gelukzalig want messias St. Zucky brengt ons een nieuwe toekomst.
Aristoteles begreep het beter. Maar die was dan ook filosoof, en zakenmannen zijn vaak beroerde filosofen. De metafysica zijn de dingen die na de fysica besproken worden. Waarom worden ze besproken door Aristoteles? Om de fysica, de echte wereld dus, beter te begrijpen zodat we beter kunnen leven.
Zuckerberg wil met zijn meta de echte wereld voorbij streven. Waarom? De geldberg natuurlijk. Meta, Meta, metawinst. Hij probeert de wereld te reduceren tot een geldmachine. Voor hemzelf. Lekker meta is dat. Not.
Meld je ook aan voor Amplify! de maandelijkse nieuwsbrief van Zekyr Copywriting voor meer content over de communicerende mens. Ik werk vanuit een duidelijke visie die de copywriter als het brandpunt van de communicatie ziet. Ik heb ook ideeën over hoe de wereld anders kan en zou moeten. Als je op zoek bent naar een schrijver die jouw merk laat groeien met woorden, neem dan zeker even contact op met Zekyr.